Saguamanchica

Teliz mal Wikipedia.
Liwot va Muisca abdigalda abdi espanafa olgalicura

Saguamanchica ( okon Sacuan Machica ) tiyir toleaf Zipa nafalik ke Muyquyta ( Bogotá ) boweyes va Zipazgo cosxo ( tani ki ke Muisca abdigalda koe refe Kolombia sokasane ) wali 1450 is 1470. Va Meicuchuca ziavikye mo uskej radimifiyir aze direik di tiyir Nemequene nutikye.

Saguamanchica remi mon tolsanda gazayar, mali 1470 kali xonukera ba 1490. Inafa gazara tiyir tawavofa divlizera ke Zipazgo, tulon sayakon olgalicuson va winka ke Fusagasugá.

Saguamanchica va divef volnik ( Panche cosik isu Sutagao ) dun koznayar, ise va kevlik dene Muisca abdigalda ( Zaque Michuá is tcumivaf okilik ke Zipazgo ) tanion likeyer.

Kouskejara[betara | va krent betá]

Zovdaks va Saguamanchica koe Historia General de las Conquistas del Nuevo Reino de Granada neva (1688) ke Lucas Fernández de Piedrahíta

Wetce konoletes sersik, Saguamanchica va konak meld kev Panche cosik tis ubzes volnik ke Muisca tegison pakeyer.[1] Moi toza ke gazugal ke Zipazgo, konoleyes gu kulucapa is dirgara va bar-sanoy güecha gejik, va roti tudelayar ise va gazaxo toz divatceyer ise va yone volnafe sane kofeliyir.[2]

Pasca meld[betara | va krent betá]

Pasca meld

Moni 1470 moi kouskejara, Saguamanchica gorayar da va Sutagao cosik bowen gan sersik ke Fusagasugá di dilfuyur. Sutagao cos banugale sokes gee jowa ke cosxo ke Zipa tiyir tan cos ke Chibcha sane voxe merupteson bliyir, dem mivaskafe is mialodafe bowere volke Muisca abdigalda.

Rietason va korictulara va Sutagao cos, Saguamanchica do bar-sanoy güecha gejik mallaniyir, va Fusungá azekexa remlaniyir aze arti abic viel va Pasca artlaniyir lize va acagirama ke abic sagik ke Fusagasugá kakeveyer voxe arti vielacku surteyer.

Okilik ke Fusagasugá likeyes va Saguamanchica Zipa bak Pasca meld

Radimida sanelia ke Pasca zo levrotiyir, pune ervolia ke Zipa kal ventama abdulanir lize milk ke Fusagasugá va meldara fuzud. Kima ke venta tiyid batlize gurafa mevtava is banlize titsuyafa groya lizo Pasca kuksa remnir. Kaikeon divatce ke azeka ke Fusagasugá kale Subía kuksa tigir.

Rabateson da kira ke tawova va intaf azed tukuvayad, Saguamanchica kabdue volnik djupropemayar aze bak mielcek va tol-decemoy güecha gejik dirgan gan psihipqua sersik stakseyer enide sin va arestaxo anyerkon ticlaniyid nume va radimak ke Sutagao milk kereleyed aze direafizon miledje di dilfuyud.

Ba vanafiz moi gotuyuna sugdava, dilfura kev ervolia ke Fusagasugá tozuweyer, belcon kabduuon is kadimuon.[3] Stubesu kizoyu ke rubasik ke ervolia ke Fusagasugá viele sin ve vofayad da gan tolgenisik kadimuon zo dilfuyud, va gojuca nekiyir aze va Sutagao sayakik radeyasiyir. Jontiktan va ervo jovleyed ise van molda otceyed.[4]

Tici afizcek, ervolia ke Zipa va mek tazdaks al levgayar. Jadiwik ke ervolia ke Fusagasugá yoltkiraf gu Uzatama al zo gralomeyer. Okilik ke Tibacuy lyumayas neyon gu Fusagasugá astirbon al zo bakayar. Tiyir dalaf pirdasik ke nafalik ke Fusagasugá ise va duntura pirdayar. Batcoba zo askiyir numen Fusagasugá jiomaaxo gan Zipa zo tuvonkayar. Rictula ke inaf okilik zo dimsulayar, kredon gu culiekara is vonkafa ravalduga tove Zipa ke Bacatá, vruzayason pu Sua Awaltlorik.[5][4] Zipa va warzafo tawavo worayar aze ko Bacatá dimlaniyir lize va xultura di kotgrupeyer, wetason mu lorikeem is bundason va tcunke remi konak aksat.[6]

Tcumivera is tolgenira[betara | va krent betá]

Taneafa tcumivera ke Guatavita[betara | va krent betá]

Zaque Michuá, nafalik ke Hunza

Kadimi tena ke Pasca meld, zybyntyba okilik ke Guatavita va Zipa tcumiveyer kiren krupteyer da roti ke Guatavita me tiyir lefi dam teli ke Bacatá, isen Saguamanchica linulayar ginukafa numen Guatavita tabiyir. In kogejayar aze, tolgenitison va Funza kelu ke Zipazgo, do ervolia mallaniyir. Wori Saguamanchica osk va dilfura acagiyir voxosk va Guatavita van inafo tawavo aloyayar abdida silukon tolgeniyir. Bam Guatavita va toloya surterapa levgayar numen inaf okilik va Michuá nafalik ke Zacazgo gopomadayar, kiren banvieli Zaque wetce an rictulik zo torigiyir.[6]

Givanon gu bifa, Zaque va staksa pu Saguamanchica stakseyer, i va staksa gransesa da munesteteson va suza, ina ko Hunza kelu ke Zacazgo va int miv di gonatoeyer. Saguamanchica va staksa ke Zaque volunt balgeyer ise va staksakirik dace askikejeyer. Viele Zaque gu tegi zo givayar, pune va ervolia vas balem-kunoy güecha gejik tazukayar aze va Bacatá vanlaniyir. Wori Zipa va ervolia ware lozolonafa kabelceyer ise gan okilik ke Sopó zo zobeyer, batdume Michuá va meldara ve ebgayar numaze ko Hunza dimlaniyir.[7]

Tcumivera ke Ubaque[betara | va krent betá]

Saguamanchica bam belundayar da meldara kev Hunza me al sokiyir ise va ervoliapa dadidyir nume va okilik ke Ubaque kojoayas va savsafa levplekura gu Zipazgo is xialas va vangluyara do Michuá fu levrotiyir. Ostik bat exus okilik va utca ke Pasca isu Usme al dilfuyur. Zipa va tawavo ke Chipaque is Une remlaniyir aze va okilik ke Ubaque kevlaniyir. Wori bantan dem intaf kulaceem van meftava lajupotceyer. Saguamanchica koe Bacatá di godimlaniyir lize bam zo givayar da warzafa tcumivera koe Guatavita dilizeyer isen Panche saneik va cosxo toz tolgeniyid.

Toloya tcumivera ke Guatavita is tolgenira ke Panche saneik[betara | va krent betá]

Zipa va staksa kazawayar, i va staksa bazesa da Panche saneik va Zipacón is Tena al vangiyid miledje okilik ke Guatavita va Chía is Cajicá tolgeniyir, tcicenon gan milk ke Zaque. Sagamanchica va deblamera va Ubaque gotutenayar ise lureskatason va warzafa tcumivera is dilfura ve mallaniyir.

Saguamanchica milugalon lyumatason va toloy foy bam gorayar da va ervolia fuxetolayar. Banvielu lyumara kev Panche tolgenisik va san-tevda kereleyer. Tere diliayason va batyona winka, Zipa va varafa ervolia koe Sopó kabelceyer aze do alub-kunoy güecha gejik va Guatavita artlaniyir lize inaf okilik me rotacagiyir numen tcumivesik zo surteyed. Moi bata cenera, Zipa va rieta koalietesa va Zaque ginuyur nume va ervolia van Hunza davon vodjur.

Chocontá meld[betara | va krent betá]

Chocontá meld

Chocontá meld sedme zovdaks ke piskuks va Izvapa ke tolgenira va Granada Warzafo Gazaxo ke Lucas Fernández de Piedrahíta ( Antwerpen, 1688 )

Michuá givayana gu avlara ke Saguamanchica kev int, va tev-kunoy güecha gejik kabelceyer aze va kevelik molikeyer.[8] Toloya ervolia moe tawek ke Chocontá tere kevlaniyid. Milk ke Zaque taneon artlaniyir aze va int tildeyer ise voltayar. Meld remi baroy bartiv jijayar ise tiyir forteyotapafa. Milk ke Zipazgo wayar beka nafalik ke kota neya zo aytayad, don Saguamanchica cenesa. Nemequene nutikye, zanise wetce jadiwik ke ervolia ke Zipazgo, tiyir direik ke nafalaxo.[9]

Vuestexa[betara | va krent betá]

  1. (es) Fernández de Piedrahita, Lucas. Historia General de las Conquistas del Nuevo Reino de Granada. (Antwerpen, 1688), bu 31.
  2. (es) Ortega, Eugenio. Historia general de los chibchas. (Samper Matiz; Bogotá, 1891) Capítulo VI, bu 18
  3. (es) Fernández de Piedrahita, Lucas. Historia General de las Conquistas del Nuevo Reino de Granada. (Antwerpen, 1688), bu30-31
  4. 4,0 et 4,1 (es) Ortega, Eugenio. Historia general de los chibchas. (Samper Matiz; Bogotá, 1891) Capítulo VI, p. 19
  5. (es) José Antonio de Plaza. Compendio de la historia de la Nueva Granada desde antes de su descubrimiento hasta el 17 de noviembre de 1831. Bogotá: Imp. del Neogranadino, 1850, bu 5
  6. 6,0 et 6,1 (es) Ortega, Eugenio. Historia general de los chibchas. (Samper Matiz; Bogotá, 1891) Capítulo VI, bu 20
  7. (es) José Antonio de Plaza. Compendio de la historia de la Nueva Granada desde antes de su descubrimiento hasta el 17 de noviembre de 1831. Bogotá: Imp. del Neogranadino, 1850. bu 5-6
  8. (es) José Antonio de Plaza. Compendio de la historia de la Nueva Granada desde antes de su descubrimiento hasta el 17 de noviembre de 1831. Bogotá: Imp. del Neogranadino, 1850. bu 6
  9. (es) Herrera Angel, Martha. "Los señores muiscas" (Revista Credencial Historia, No. 44, Bogotá, 1993)

Saguamanchica
Muisca nafalik
Zipa Saguamanchica, sordaf delt ke XIX-eafa decemda
Nafaluca
Prostelay Zipa
Semek Zipa ke Zipazgo
Soka Muisca abdigalda
Nafalugal 14701490
Dar- nafalik Meicuchuca
Dir- nafalik Nemequene
Blirizva
Koblira ?
Awalkera 1490
betara teza
  Tuveli icde Izvopa 
Muisca : sane ke Kolombia is savsaf abdiespanaf seltay
Seltay

TawamiduraVegeduropaYambaKocopaBurmotaropaSkapaInseikLexaAvaVundopaAlkaGeja

Debak

FúqueneGuatavitaIguaqueSuescaTotaTequendama stoya

Izva

Muisca abdigaldaSavsaf bowesikPasca meldChocontá meldTocarema meldEspanafa olgalicura

Nafalik

Zipazgo : MeicuchucaSaguamanchicaNemequeneTisquesusaZaquesazipa
Zacazgo : HunzahúaMichuáQuemuenchatochaAquiminzaque

Lorik

ChiminigaguaBachuéChíaSuéBochicaHuitacaChibchacumCuchaviraNencatacoaChaquénChibafruimeGuahaioque