Sanelia ke Tanzania

Teliz mal Wikipedia.

Sanelia ke Tanzania[betara | va krent betá]

Mali "Homo habilis" kali lonoeltaf frofas grelt[betara | va krent betá]

Olduvai ecor, debak ke jontiki seri

Re, Tanzaniaxo tir telo xo videyeso va lokulaf is losavsaf conyuteem ke taneaf ayikkoraf tisik is ayikdunol. Bak 1959, moe Olduvay ecorxo debak kosmara va xim ke Zinjanthropus ( 1 750 000–daf autralopithecus ) gan Leakey, noveyer da afrikaf abdiugal is ayizva warzon zo koafiyid. Kuritcafa is warnafa bada ke serixo va tisuca ke losavsaf ayikdunol ( Homo habilis ) azon ( 1963 ) ve razduyud. Tere, koe lotitefa bada, va 600 000-daf xim ke Homo erectus divsidayad. Strabrega ke ilbodeyena xeka isu dri trasiyini koe lonoeltafa bada va elubkuca ke ayexonenuca koe bata gola ke Roneafrika vrutad.

Azaf greelteem ke frofara, moekote icde tel taneaf nesideem ke towara ke ayik radimi turowinawera, soe wan tir tapedaf. Neken, radimi ruyera kan riwe yon milugalaf kosmaks koe Kenya, nuvelar da Ronefa Afrika geltron tiyir irubanafa mali Savsaf Raporugal gu ayik vanyasas va noelafa batakafa sanelia vox dere yona lospa vanyasasa va Pigmeik saneik isu Boshiman ( tulon Hadzapi ) isu dere Hottentot ( tulon Sandawe ). Azon kolamara ke Bantu mikra dilizeyer, cug tanzaniik veyon tid. Tere, remi yona ironokafa decemda, nilxof grelt ( nelkon Masai ), rigoton vartes, lan sinaf va tawamidura ektudad, do tel Bantu va sint di zaavabelckayad ise valenton inkeweyed.

Wiks va Zanzibar bak 1885

Ken krimta, antafa pakava ke Tanzania fakon rovansana gan yon divutadavaf gedraf lamararust, abdi fird gedraf zixeem ke frofara evlawer : Azania kudafa krimta gan Ptolemaos tawavopik bak 150 tanda zo pimtayar. Azon, arabaf dolekik isu totasik va bata gola koingapayad : zabdura va yono lizukafo gazaxo, aze moni XVII-eafa decemda ko Dar es-Salaam is moekote Zanzibar, kapbure levetirikbutcara, redura va gijarotifa sultanikeba. Ko bata patecta arabik va jontika ra ke intaf seltay vanbureyed ise va aveem turestapayad : warzafe gluyaracave vaon di malefiyir, Swaxiliava re una koe Zanzibar is dere kotafo tanzaniaxo ( tir tana toloya winugava ) is Kenya is konaka koefa gola ke tadava. Radimi arabik, di tiyid baratik ( malipon porgon skedas do biradom ke Lentronefa Afrika) oras va krimta ke Tanganyika ; tozuron kselduyun gan portugalik, ta kobara koe kazamiduxo az vegedura va kolus kelot az tere pakera va boniarafa arpolita gan englik azon di zo uneyed. Tenion va kazaf tegiraceem tukuvan gan boniara di ektudayad lize va antokanya pu int di ravalduyud.

Europafa kolamara titir leon zolonapafa ko Tanzania dam Kenya. Bak 1885 bokayar, vani dotrakura wale Engla is Germana enide Tanganikya vanpir germanafo boniaxo. Ba artlapira ke europik, viele kevura ke arabik is yona lizukafa sanelia al tulegijayar, batakafa kolamara di vanpiyir loon noalafa ise gu avplekura va lentexof bodaxoeem den germanik, sumpayan gan aultovesuca ke wula is duz is moava is tciaminta, nelkon exaksaweyer.

Mikraf lospaks is saneliafa poopuca[betara | va krent betá]

avaxo koe Tanzania

Ede loa tanzaniafa sanelia tir vey Bantu xanta, jontik grelt krulded tison dile amidapaf kare gedrafa abduaxa va tumilawera ke yona nilxofa ik xamitafa lospa. Bantufa mikra lodote tid Sukuma ( lo 4 celemoy korik ) exonenafa kene geefa kadoma ke Victoria Uzda is koe Serengeti azekexaki, is Nyamwesi ( 1 000 000 ) moe istefo titexo, is Makonde koe geefa winka, is Haya is Yao is Gogo varone titexo, is Chaga wale Kilimanjaro is Meru, is Zaramo xantafo ke Dar es-Salaam gola, is Bena lentrone Malawi Uzda ( bata mikra tisa zuluxantafa dum Angoni ).

Ar greltam ( Tanga is Kutu is Mwera ) tid exonenaf kene krimta. Lanafa lospa ( tulon Sansawe is Iraku is Wanbugu ) tid melanon xantaf voxe nuvelad da kan lanyona arayafa kerdela ( tulon zanolasa ava ) va Boshiman zae ok kan aryona kerdela va Xamit xanteka vanyasad.

Nilxofa mikrafa belca gan Masai riwe divlapunon kan vartera blis nelkon zo kaatoer. Abrotcion kivayanon gan Bantu xanta deblitafa is tawamidurafa sanelia, sin div intafi tawavokipi gan europik zo aloyayad nume van seg ( kan Masai rijust yoltatan ) poke jowa do Kenya di zo malplatiyid. Numon va pakava ke mikrafa dokotuca is arayafa gadakiewega drasuyud ise do aryona patectafa mikra va sint dile belckaweyed.

Mikra koe Tanzania[betara | va krent betá]

Mikrapa ke Tanzania
Mikrapa Saneliabaxek Gola
Sukuma 15.5 % Mwanza, Shinyanga
Gogo 4.1 % Dodoma
Haya 3.7 % Kagera
Tumbuka 3.1 % Ruvuma
Nyamwezi 2.8 % Mbeya ( valenteon )
Makondé 2.8 % Lindi, Mtwara
Hehe 2.3 % Iringa
Nyakyusa-Ngonde 2.3 % Mbeya ( vageeon )
Chagga 1.8 % Kilimanjaro
Nyaturu 1.7 % Tabora, Singida
Masai 1.3 % Arusha
Nilamba 1.3 % Tabora, Singida
Yao 1.2 % Ruvuma
Makhuwa-Meetto 1.1 % Mwanza

Saneliafa gedruca[betara | va krent betá]

Saneliabazexa (2002)
Tandafa laumara 1.83 %
Nazbalareka 37.71 ‰
Nazbareka 4.97 nazbeik / ayikya
Awalkereka 16.39 ‰
Blirapokolereka 45.64 tanda
Towara ke sanelia
Klaarelida ke sanelia bak 2016

Fuxe 12 313 469 irubasik otulayan bak 1967, 11 481 595 tiyid afrikaf. Ota ke arabik gu 29 775 bam zo gunsteyer ( sin va patecta jontikote al buluyud ise bak kevmadara koe Zanzibar bak 1964 arote al xonukayad ). Asiik, kiewaskiyis da va tela logijafa pakava ke skapaf is kazaf tegiraceem stujeyed, rusagon va danekseem va tuafrikasa gaderopa bokayana bak volruptesuca di levgayad : bak 1967 ware anton tiyid 75 015. Milugale koe patecta 16 884 europik ware bliyid. Tere, mon 400 000 gelbesik div vegungaxo ( tulon Burundia is Rwanda ) re tid.

Taneafa saneliafa vonewera ke Tanzania rotapon zo gruped. Soe levaykat da kastawepera ke sanelia va kotaf levetirikevugal lanon al adalar. Taneaf gofolin gunsteks bazed da 5 celemoy irubasik bak 1935 va patecta co kereleyed. Male 7.4 celemoy bak 1948, bata voda bak 1958 va 9.4 celemoy co zomeyer. Bak 1967, tela taneafa otularacka va 12 313 469 ziliyir. Bak 1978 : 17 512 611 ; az bak 1987 : mon 23 celemoy ; az bak 2002 : 34 569 232 ; az tere : 57 310 019 uldinen irubasik bak 2016.

Bliragropeem ke saneliakipi ware tir xokagapaf, nume gotugeltrana galucindafa abduxoa wan tir torigirafa. Batcoba lanon pebur da laumareka ke sanelia ( tandon gunsteyen gu 3.4% wali 1975 is 1980 ) zo rokrupter da tir bruton axaf oye nazbalarekapa ( loon 37 ‰ ) ke Tanzania, kore belike tir zolonafe.

Tigira ke sanelia is tawadayirubara[betara | va krent betá]

Tanzania tir, radime Somalia, tela leon saneliakirafa patecta koe Ronefa Afrika : dem 36.6 ir-/km², saneliafor tir lewe milaf gu tel tadavaf vox leon omapaf gu tel ke Burundia oku Rwanda oku Uganda.

Refa Tanzania abrotcion tiyir opelaf seg ta remlanira van tawavo loon abdafo isu zeitafo gu midura is vartera lodam gola ta tudeblitawera. Tela toloya radeaca tid Zanzibar ( 375 ir-/km² ) nelkafa ewala isu Pemba ( 368 ir-/km² ). Koe arak ke patecta, rade Dar es-Salaam widavarea, lize lamararustap mal lowawaf goleem noelon ware zo dizver, voda vas lo 80 ir-/km² kene Victoria Uzda ( koe tawamiduraxo aname Mwanza ) is aname Kilimanjaro mefta isu Meru anton zo roverter. Isteon, kapbure laviskuca ke siday, kale 10 ir-/km² koe koefo rijustxo isu meilaxo, for baxekon tulegijawer.

Kevbara va tawadayafa divbulurapa tir medrikafa. Bata re aliesa va patecta, kimason va vonera va tawamidurafa warzera, golde rodjera ke ujamaa gaderopa pakavon zo dirbur. Sanelia, lozalenafa gu tcastafa irubara is egajayana ta warzafe bliracave, gan bata gaderopa al zo stegeyer da ko mon 8 000 dodafa wida lospaweyer.

Wida, exonenafa iste miduxo ok vartexo is nendaranukukirafa, tir logiltaf tazuk ke prostewafa tawadayafa irubarinda. Belcadre gan seltafa grustanuca is skapafa tegiruca ke grelt zo kagluyar. Dofe anambe poke irubaxeeem va yosara va bonoleem loviele nover. Jadion ivamukoraf kiray dem feykorafa kepaita, kan lizukon aultovesa bagugota al zo vegeduyur. Inta is bapla is tawa ta rebaveem ke tela antafa olkoba. Kot kiray va yasoglukam bravar. Jonkurerafa yasa, dem jontik yasoc, koe maweem ke loglupaca dem konak kiray walmunewer.