Surp Mayr Tajar (Echmiatsin)

Wevala ke Echmiatsin ( armenavon Մայր Տաճար Սուրբ Էջմիածին, Surp Mayr Tajar Echmiatsin ), tir alkaf debak tigis koe Armavir winka poke Yerevan vatalte Xayastana. Sedme lo aptacik to taneafa wevala kolnayana koe savsafa Armena isen wetce tela losavsafa wevala ke tamava fereon zo torigir. Taneafa uja titi IV-eafa decemda wali 301 is 303 sedme prostewa gan Grigor Tuafiasik tilik ke Armena zo kolnayar , moi ikatcura va kristeva wetce sokalka gan Trdat III gazik. Moe zolkevafa dopewa zo vanmadayar, lecason va deweldura va kristeva gu zolkeva. Idja ke noelafa kolna bak 483-484 gan Vahan Mamikonian kadimi kidarapa va wevala gan persafa tolgenira zo vegeduyur. Mali zabdura kali toleafu acku ke V-eafa decemda, Echmiatsin tiyir aveg ke armenafa ujeba. Beka wevala va zolonuca me di drasuyur, pune remi konaka decemda zo iskedapayar. Bak 1441 wetce alkokilaf aveg zo dimempayar aze batinde dun yordayar. Banvielu Surp Mayr Tajar ke Echmiatsin tir ristulaf aveg ke armenafa ujeba. Bak 1604 gan Abbas gazik ke Persa zo elakeyer, viele senteja is jola mu wevala ke Warzafa Julfa koe Isfahan zo solbureyed enide lotira ke armenikeem va vo di zo uspewayar. Banvielu konaka ikavegedura zo askiyid. Yon keyelt bak toleafu acku ke XVII-eafa decemda zo loplekuyud azen tanoye ujaxe artvarone wevala zo kolnayar. Batugale ina vas martig ke konake amidafe sare ke armenafa vegeduropa ruldar. Yordara ke wevala remi sovietafe sare zo irutayar voxen warzafa malblira bal toleafu acku ke XX-eafa decemda orkon gu volruptesa Xayastana dilizer. Wevala is ujeem ke Echmiatsin is Zvartnots rawopaf debak, don dere Surp Hripsime uja is Surp Gayane uja, wetce arayaf debak ke tamavafa gadakiewega ke UNESCO bak 2000 belcon zo bendeyed. Izva Koe Armenafa izva sutelayana bak V-eafa decemda, Agathangelos izvopik va vunda remplekuyur da Grigor Tuafiasik va Kristos corayar, i va lorik titfis va kelt az tazes va sid kan moavafa myelga num nedis va xo ta kolnara va wevala. Sugdala ke Echmiatsin trogarn tis grupen ikayolt ke Vagarshapat widava tir vey antaf blianik dye vuesteson va corara ke Armenikaf Grekik. Viele Trdat III gazik va kristeva wetce sokalka ke armenafa gazaxo bak 301-e ilana vanikatcuyur, pune kolnara va wevala tozuweyer dye lize Grigor al zo corayar. Xe bak anyusteaksat ke 303 zo tenukeyer aze vere zo tutumtayar. Azon uja pu Theotokos zo tarizayar aze gu Echmiatsin darpeon adre zo yoltayar. Gu taneafa uja ik tamefa uja ik yunkena gan afi dere zo duvur, vuestenon da inafa envara me tiyir enga ke vegeduropik vols keltafa cora. Wevala va taneafa arpuma moni 360-e ugalayar viele Shapur II persaf nafalik do ervoliapa va Armena tolgeniyir aze va xe gu dopewa ke Zarathustra alka lagartazukayar. Moi mallakira ka tolgenisik, Nerses alkokilik va wevala volmiv dimempayar. Aveg ke armenafa ujeba bak 484 ko Dvin vanpitis idja ke armenafa gaderopafa blira zo arbureyer. Soe nekev divsokera, Echmiatsin va swavidja ke patecta dun kaatoeyer. Moni tena ke V-eafa decemda Vahan Mamikonian dirgas okilik ke armenaf winkeem benplekuyur da uja banugale rawafa gu warzafa wevala dem zovdom ton ellasafa gamda di zo ikaplekuyur. Bak VII-eafa decemda, Sebeos tujradik pwadeyer da benplekunon gan Gomidas alkokilik, kolna bak 618 gire zo dimempayar. Bana intafa vimava gu bata raporafa daykesa moe balemoy zegodaf swalot kagluyayan gu divefa rebava kan kojok zo ikaplekuyur. Kaiki jontika avegarura, armenaf ujikeem bak 1441 va dimfira va aveg ko Echmiatsin gorar. Munesteyenon gan Arakel ke Tabriz izvopik, bak 1627 alkokilugalon gu Movses III dimempasa kobaverapa zo bokayad. Sfelt arti tolda zo dimempayar. Biot bokayan bak 1654 arti tolda ok barda bal okilugal ke Philippos I ( 1633-1655 ) zo tenukeyer. Savsaf zovdaks va wevala Zovdaks ke Jean Chardin moni 1670 kaatoes va Vagharshapat alkaxo Zovda ke Eremya Çelebi Kömürciyan va wevala, 1691 Lingeks gan August von Haxthausen, 1854 Lingeks gan megrupen skusik, moni 1870 Afigasuteks va Echmiatsin titi XX-eafa decemda, do Ararat mefta kadimeon Bak 1720 jafayanon gan Asdvadzadur alkokilik, Naghash Hovnatanian lingesik va koak ke wevala gu lenopa kaatoesa va ronekafa matela kotrafa dem raltada is windoxa is wiltkiraf pumkikam toz yunkeyer. Wali 1781 is 1786 tane veynazbeikye va grabom ke veygadikye dimdesayar. Dimempasa kobara bak 1837 dere zo skuyud. Azon rawopafa joxara bak toleafu acku ke XIX-eafa decemda, va lan atcom ke Urartu sare is yoni savsafi bitcki is rebavaf lingeks is teyxo ke dopewa valeve muxelk ke refa ronefa vrepta koafizayad. Vegeduropa Wevala tir dem baroyo kolanixo. Telo dalafo tir telo ke biot solve toloyo aro gentimon lentroneon isu geroneon tigid. Savsafo balemeafo kolanixo gentimon roneon tigiyir voxe batugale kake rebava. Lan kojok ke bano zo rowir. Tuvel ke Trdat III vegeduyun bak IV-eafa decemda is van bermapa ke alkokilik vatalte wevala tigir. Wevala is alkatavexe is aryone tucpastafe xe koe balemgentimafa matelapa tigid. Konak xatckar atcom lente wevala tid. Tciamafa senteja koe xe zo vided, don bata tumtaca : Tumtafa Kaba ke Antiokheia, wetce tela kaba ke Longinus remruyusa va Kristos ; Yoni intaki fotisi stogoyeks ke Tota ke Noah fotigisa tice Ararat mefta ; Konaka amidafa senteja diyisa ke Petrus grekik isu Andreas isu Judas Thaddaeus ; Ronenuba ke Grigor Tumtikye, wetce leca ke rictula ke alkokilik ke armenafa ujeba. Divef wiks va wevala Jadif wiks va wevala Krilaf wiks Kabduuf wiks Male matela Sfelt ke wevala Koef wiks va wevala Vimava Lenopa keve sfelt Pinta ke lenopa leve sfelt Koak Muxelk Yunkexa keve keyelt Fum ke wiltkiraf tisik Yunkexa Fum pimtas va Kristos Yunkes fum Balumaks va gamda Dere rupec Wevala is ujeem ke Echmiatsin is Zvartnots rawopaf debak : Shoghakat uja Surp Hripsime uja Surp Gayane uja Zvartnots rawopaf debak ► Alkaxo ke Xayastana

Surp Mayr Tajar wevala Wevala DEBALA Patecta Xayastana        Winka Armavir winka Tigixo Echmiatsin Maneka  40° 09′ 43″ L-, 44° 17′ 28″ KIRA Alka Armenafa kristeva Ord Armenafa uja Vegedura 483-484 kali XVII-eafa decemda   Tuveli icde Yamba  Wevala ke Echmiatsin Tamavafa gadakiewega ke UNESCO DEBALA Tawavaf seg Europa Patecta Xayastana        Winka Armavir winka Maneka  40° 09′ 43″ L-, 44° 17′ 28″ R- KIRA Ord Arayaf Ludeem (ii) (iii) Debakaf otuk 1011 Bendesa ilana 2000 ( 24-eaf frugot ) Welmot ? km² Winugafa pimtara ke UNESCO Wevala is ujeem ke Echmiatsin is Zvartnots rawopaf debak. Wevala is ujeem ke Echmiatsin is Zvartnots rawopaf debak va towara is nagewera ke armenafa garduja dem istefa vimava kan gamdakoraf zovdom blion yunked, i ke martig turestapayas va vegeduropafa is yambafa vonera va bata gola. (en) Cathedral and Churches of Echmiatsin and the Archaeological Site of Zvartnots. The cathedral and churches of Echmiatsin and the archaeological remains at Zvartnots graphically illustrate the evolution and development of the Armenian central-domed cross-hall type of church, which exerted a profound influence on architectural and artistic development in the region. ~ UNESCO website, licence CC-BY-SA IGO 3.0 Tamavafa gadakiewega ke UNESCO koe Xayastana Arayaf debak Wevala is ujeem ( Surp Hripsime is Surp Gayane is Shoghakat ) ke Echmiatsin is Zvartnots rawopaf debak • Haghpat tucpastaxe isu Sanahin • Geghard tucpastaxe isu Azat ticekrant Echmiatsin is tigixo ke uja Zovdom va noelafa wevala

Stragela

Aptolafa sanegayana neva

• (en) Ashjian, Mesrob, ed. (2003). The Etchmiadzin chronicles. Yerevan: Moughni Publishers. ISBN 99941-33-04-7.
• (hy) Balakian, Grigoris (1911). Ս. Էջմիածնի բարեկարգութեան պէտքը. Konstantinopolis: Shant.
• (hy) Bastamiants, Vahan (1877). Նկարագրութիւն Մայր եկեղեցիոյն հայոց Ս. Էջմիածնի. Vagharshapat.
• (hy) Harutyunyan, Varazdat (1978). Էջմիածին. Yerevan: Sovetakan Grogh. OCLC 19983186.
• (fr) Harutyunyan, Varazdat; Société pour la protection des monuments historiques et culturels de la RSS d'Arménie (1985). Etchmiadsin. Yerevan: Hayastan. OCLC 78980119.
• (hy) Harutyunyan, Varazdat (1988). Եկայք շինեսցուք: Պատմութիւն Ս. Էջմիածնի Մայր Աթոռի շինարարական գործունէութեան Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս Վազգէն Առաջինի գահակալութեան շրջանում (1955–1988). Los Angeles: Erebuni.
• (ru) Kazarian, Armen (2007). Кафедральный собор Сурб Эчмиадзин и восточнохристианское зодчество IV-VII веков. Moskva: Locus Standi. ISBN 978-5-94428-041-1.
• (en) Miller, Julie A. (1996). Echmiadzin (Armenia). Koe Ring, Trudy; Salkin, Robert M.; La Boda, Sharon (eds.). International Dictionary of Historic Places: Middle East and Africa. Chicago: Fitzroy Dearborn Publishers. pp. 250–253. ISBN 978-1-884964-03-9.
• (hy) Parsamian, Vardan (1931). Էջմիածինն անցյալում: Պատմական ուսումնասիրության փորձ. Pethrat: Yerevan.
• (hy, ru, fr) Sahinian, Alexander (1978). Ս. Էջմիածին / Св. Эчмиадзин / St. Etchmiadzine. OCLC 47168540.
• (hy) Shahkhatunian, Hovhannes (1842). Ստորագրութիւն Կաթուղիկէ Էջմիածնի եւ հինգ գաւառացն Արարատայ.
• (hy) Toramanian, Toros (1910). Էջմիածնի տաճարը: Ճարտարապետական եւ հնագիտական հետազօտութիւններ. Tbilisi: Aganiants Publishing.
• (hy) Նկարագրութիւն Սուրբ Էջմիածնի Մայր տաճարի. Vagharshapat: Holy Etchmiadzin Cathedral Publishing. 1890. OCLC 861620582.
• (hy) Ս. Էջմիածին 303-1903: Պատկերազարդ նկարագրութիւն. San Lazzaro degli Armeni, Venice: Mechitarist Order. 1903. OCLC 35048877.
• (hy) Սուրբ Էջմիածին: 1600-րդ տարեդարձ (303-1903). Sankt Peterburg: Pushkinean Aragatip. 1903. OCLC 46338801.

Jadifa sanegayana neva

• (en) Adalian, Rouben Paul (2010). Historical Dictionary of Armenia. Lanham, Maryland: Scarecrow Press. ISBN 978-0-8108-7450-3.
• (hy) Arakelian, Babken N.; Yeremian, Suren T.; Arevshatian, Sen S.; Bartikian, Hrach M.; Danielian, Eduard L.; Ter-Ghevondian, Aram N., eds. (1984). Հայ ժողովրդի պատմություն հատոր II. Հայաստանը վաղ ֆեոդալիզմի ժամանակաշրջանում. Yerevan: Armenian SSR Academy of Sciences Publishing.
• (en) Atkin, Muriel (1980). Russia and Iran, 1780–1828. University of Minnesota Press. ISBN 978-0816609246.
• (en) Behrooz, Maziar (2013). From confidence to apprehension: early Iranian interaction with Russia. Koe Cronin, Stephanie (ed.). Iranian-Russian Encounters: Empires and Revolutions Since 1800. Routledge. ISBN 978-0415624336.
• (en) Bournoutian, George A. (1992). The Khanate of Erevan Under Qajar Rule: 1795-1828. Mazda Publishers. ISBN 978-0939214181.
• (en) Bryce, James (1878). Transcaucasia and Ararat: Being Notes of a Vacation Tour in Autumn of 1876. London: Macmillan and Co.
• (en) Buxton, David Roden (1975). Russian Mediaeval Architecture with an Account of the Transcaucasian Styles and Their Influence in the West. New York: Hacker Art Books. ISBN 978-0-87817-005-0.
• (en) Der Nersessian, Sirarpie (1945). Armenia and the Byzantine Empire. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press.
• (en) Hacikyan, Agop Jack; Basmajian, Gabriel; Franchuk, Edward S.; Ouzounian, Nourhan (2005). The Heritage of Armenian Literature: From the eighteenth century to modern times. Detroit: Wayne State University Press. ISBN 978-0-8143-3221-4.
• (en) Payaslian, Simon (2007). The History of Armenia. New York: Palgrave Macmillan. ISBN 978-1-4039-7467-9.
• (en) Panossian, Razmik (2006). The Armenians: From Kings and Priests to Merchants and Commissars. New York: Columbia University Press. ISBN 978-0-231-51133-9.
• (en) Thierry, Jean-Michel; Donabedian, Patrick (1989). Armenian Art. New York: Harry N. Abrams, Inc. ISBN 978-0-8109-0625-9.