Izva ke Togoa

  Tuveli icde Izvopa 
Teliz mal Wikipedia.

Xanteem[betara | va krent betá]

Izva ke Togoa tir gluyanafa gu tela ke intaf vegungikeem : ke Gana is Burkina is Benina is Nigeria. Moo mivirubafo bo lamara va sint al gamdawed : Ewe is Yoruba geu Benina is Bariba ke Kouande is Tyokossi mal KoteIvoira is Fanti mal Gana is Kotokoli mal Burkina.

Europafa koara is boniara[betara | va krent betá]

Mali 16-eafa decemda kali 19-eafa, yon portugalik isu danmarkik isu dere francik isu britik va levetirafa kazara kalvoned, nazbason va yona tizaca isu saneliakolizira. Tela logrupena tid tela ke Ewe sane. Bak toleafa miala ke 19-eafa decemda, piaruntakaza va levetirikmordara ikarundar nume europaf play ken krimt zo exoned. Azen agvava ( 1885-1886 ) kapbure Franca is Engla va germanafo turestaxo ninked. Bak 1884, Nachtigal germanaf vestasik do konak okilik icde nendaxo biogar ise va patecta gu Togoa yoltar. Azed ta bolkafa vonera gan Germana zo bokar. Radimi surtera va Germana bak 1918, Togoa bak 1919-1922 ton konako foxiegaxo zo pakar. SDN grustaks va taltexo pu Britana is va toloya bareaca ke patecta don krimtxo pu Franca gar. Bak 1946 Togoa va GTV ( UNO ) zo adomtar, dere koason va Francafo Katanaxo. Bak 1956, lentexo ke britafa Togoa brudar enide va Gana di zo kavaniksantur.

Volruptesuca[betara | va krent betá]

Tuvolruptesasa bak 1960, Togoa gan Sylvanus Olympio surimano gan vageexo zo gader. Jupason va sostarevafa is rictulokafa gaderopa, kalion vanpir volsanef nume bak 1963 zo adjuber. Sayakafa kevsokara bak 1967 va Eyadema vombik xantaf gu valentexo ke patecta korotir. Sedirgeson askir da warzafa tadlemwa zo vanovar, dana mo tanafo pako ( Rassemblement du Peuple Togolais ) va int zobeson va vamoekuca ke Taneagadesik ke Sokasane ravaldur. Bak 1986 kevsokarayovara kev vertuma kan pomara ke yon francaf sayakik zo ruur. Bak 1991, xuvanon gan sane battan va pendera va jonpakoeva is dilizera ke vedeyafa laxa naler. Banvieli, nekev rotilkadena gaderopafa is seltafa lidawicka ( yon jadif yast, tizafa rujara, otcepera ke yon gelbenik ), Etienne Gnassingbe Eyadema, zobena gan ervolia, askir da ba 1993 is 1998 gire zo libur. Dilizenyera ke bat varos gan tsunesikeem is walvedeyaf dizvesikeem zo moakler. Koboda kev tsunesikeem is taltekafa xuvara wori jupad da Eyadema taneagadesik va walpira ke yon "tulodrikasik" naler. Bak 2005, inafa awalkera arti riwe 40 tanda ke mepakasa engazara, va melanafa rekola bokar.