Choquequirao

Teliz mal Wikipedia.
Choquequirao ~ Inca widaki koe Perua

Tumtakrant ke Inca sane[betara | va krent betá]

Wiray va Choquequirao
Wiray va Choquequirao

Choquequirao ( vey chuqi [ moava ] kitcuavaxa isu k'iraw [ kova ], trabe moavakoava ) tir rawaxo ke Inca widava tigisa wale sekol ke Salcantay jaka, koe Santa Teresa utca ke Cuzco winka vagee Perua.

Tadle ke rawopafa cugexa ke Choquequirao tir vas yone xe isu tawetc isu azekos vegemon tigis moe konaka vwa, male Sunch’u Pata lodomafa vwa kale an ontinuk vwayan az anammadayana gu raporki num vanpiyis azekos welmaf gu mon 1500 m².

Choquequirao wetce « tumtafa berikya » ke Machu Picchu nope drefa is vegeduropafa oltavuca zo gruper.

Tawavopafa debala[betara | va krent betá]

Debala[betara | va krent betá]

Choquequirao manekon ice 13° 32' G- is 72° 44' tigir. Ontine tir vas 3030 m- moe sekol ke Salcantay jaka tice Apurimac kuksa, koe Cuzco winka.

Wiray male widaki van krant
Wiray male widaki van krant

Anameda ke Choquequirao tir tana lokulafa gu bligedruca. Kota katca blisa koe vema gu arapeniwesa gropa nope ontine is yanka ( tulon awaltara afizon is tapara mielon ) va int al zaled. Lizukaf fled tir dem nelkon pukey is wocukol is wiftol is bresitol is mamfol is wasol is rupol is proklavu (Rupicola peruvianus) tisu vedeyafi zveri ke Perua. Ke ruxeem, gulafa rucka is jontika biarlinda solwikad.

Vansara[betara | va krent betá]

Reugale sidafa vawa tir antafa rotisa joya kal Choquequirao widaki. Logrupena vawa tir wixayana vawa ke Cuzco-Urubamba-Ollantaytambo-Huayopata-Santa Maria ( 200 km- ).

Izva[betara | va krent betá]

Inca rekola ( 1438-1534 )[betara | va krent betá]

Katicefa boga ke Choquequirao

Choquequirao tiyir arayaf is alkaf debak mu vema. Rolevaykat da bati widaki va stujexo ta vansara va Vilcabamba gabot is aryon zolonaf lizuk dum Pisac is Machu Picchu zanudayar. Dere trakut da widaki va gluya wal Amazonas aalxo is Cuzco gindafa widava yordapayar.

Zeviandasa rekola ( 1534-1572 )[betara | va krent betá]

Choquequirao gu tana ironokafa lipta acagisa is gelbesa ke Inca saneik zo torigir. Benplekuyumbon gan Manco Inca, irubasik is gejik va Cuzco al buluyud aze koe gola ke Vilcabamba al gelbeyed viele bak 1535 Cuzco gan espanik zo vandeblameyer. To batlize is koe kotaf Vilcabamba krant Manco is bocaf melevrotinik va ruzadera ke espanik acagiyid, kali gralomera va Tupac Amaru azu klibura bak 1572.

Vuestexa bak boniaxofa rekola[betara | va krent betá]

Juan Arias Díaz Topete espanik bak 1710 tiyir taneaf vestasik deas va giva icde lani widaki yoltkirafi gu « Chuquiquirau ». Taneafa suteyena vuestexa va Choquequirao tir evlafa gu 1768 gan Cosme Bueno. Bak 1790 Pablo José Origaín va widava bassaneliayana mali lekeugal is yoltkirafa gu Choqequirau koe « Compendio de Noticias Geográficas del Cuzco » suteks miwar.

Warzafa kosmara aze dimempara[betara | va krent betá]

Bak 1834 José María Tejada winkokilik ke Cuzco va widaki artlakir, sumpanon gan vunda icde jwa ke Vilcabamba. Dere bak 1837 Léonce Angrand va xo taneatomon liwotar voxen inyon liwot di zo vulkuyud.

Oxam to bak 1909 viele Hiram Bingham amerikaf rawopik is Clarence Hay welmasabesik va Choquequirao worayad, pune widaki gan rawopik is peruafe bowere loeke di zo dulapeyer. Taneafa kojoxara moni 1970 oxam soe bokayad. Bak 1986 noalafa vayara az azed ta dimempara va debak zo skuyud.

Re uldinet da ant 30% ke birtey vas kotote 1810 decemiray tid koafizayan ise ta koyarulafa tegira zo saved. Tenukera va dimempara va konaka tanda fu olegar.

Pimtara[betara | va krent betá]

Choquequirao birtey tir dem lerdoy seg. Gaderopaf alkaf av is bolk ke suleem is narilteem dem lavanarilt is tuvelieem solwikad.

Tawovopa[betara | va krent betá]

Tuazentayane ontine ke Choquequirao venta

Wison mal rid ok lana soluma, va ordaf azekos ponas va logijaf vegeduks ke Choquequirao fakon rosolwit. Dopewa is konake ristulafe xe is yona mawa mu ristusik is nelkaf pirdasik aname nelkafa boga tigiyid.

Vacane idja ke widaki mawa favena gan arak ke sanelia koe widama tigid. Koe Choquequirao jontik andus narilt is lavanarilt eksas va rotulina lava krulded. Nekev saz is muta loe xe ke « tumtafa berikya » ke Machu Picchu meseiton al slad. Dimempara arti jontika tanda jijatar.

Gejopafa tirka[betara | va krent betá]

Tirkon ice Andes rodega, debala ke Choquequirao tire tir gejopafa numen bato anulafo irubaxo vas tan lodontinaf is locugunaykaf zalor ke patecta dogiskiyir ise feliyir.

Lidawicka ke Choquequirao[betara | va krent betá]

Nope ontine, Choquequirao va zakodafa lidawicka belundar. Soe vawa kal Choquequirao tir idulafa nope tigira tite weluska ke Apurimac kuksa.

Kolna is vegeduks[betara | va krent betá]

Kore ant 30% ke 1810 iray ke birtey al zo giwad, levaykat da Choquequirao tiyir alkaxo lodam ralma. Oye tirka, ape tiyir telo lozolonafo alkaxo ise gan gertik is zanisik va lorik zo kereleyer. Awalkikxo is lingeks co gruyes va bata rietova zo trasiyid.

Grustase tadle ke Choquequirao tiyir dem lerdoy seg vegeduyun dum widama aname vigama lize vaweem ke kot seg tigid. Katicefa goba ( Hanan ) is emaxe ( Qolqa ) is dalafa boga ( Huaqaypata ) is katitefa goba ( Hurin ) is bolk dem davaf tawetc kale gobapa ( Chaqra Anden ) is fiptazekos ( Ushno ) is gertikafa oga koe titak ke venta zo lizukayad. Batdume rolevaykat da Choquequirao tiyir gaderopafo is skapafo xopo iste kelda wal krimta is meftava is wukaxo.

Boga[betara | va krent betá]

Choquequirao va konake tolvegemafe xe dem koefa ponyaska divnedir. Valey konak tolnimatavaf tuvel isu ponyaska is yon andus narilt. Malsaveyen ugot tid rapor is diblazalt.

Kolna[betara | va krent betá]

Tawetc[betara | va krent betá]

22 ekavuda dem azekos is tawetc krulded. Choquequirao tir ton kira ke ordafa Inca wida. Datca ke konaka venta ton tawetc zo senuyud.

Sedme Luis Guillermo Lumbreras rawopik, litesit da Choquequirao tiyir ke laumapana widava ke loglupafa vox metenukeyena belca.

Zovdaks va batakaf sulem[betara | va krent betá]

Rawaks is imwa[betara | va krent betá]

Vuestexa[betara | va krent betá]

  • (es) Burga, Manuel (2008). Choquequirao; símbolo de la resistencia andina (historia, antropología y linguística). Lima: Universidad Nacional Mayor de San Marcos. pp. 103–106. ISBN 9972-46-390-7.
  • (es) Echevarría López, Gori Tumi, Zenobio Valencia García (2008). Arqutectura y contexto arqueológico Sector VIII, andenes "Las Llamas" de Choquequirao. Investigaciones Sociales (20): 63–83.
  • (en) Ziegler, Gary R. & J. McKim Malville. Choquequirao, Topa Inca's Machu Picchu: a royal estate and ceremonial center. Proceedings of the International Astronomical Union. 2011, n° 278.
  • (en) Ziegler, Gary R & J Mckim Malville.(2013). Machu Picchu's Sacred Sisters; Choquequirao and Llactapata; Astronomy, Symbolism and Sacred Geography in the Inca Heartland. Johnson Books, Boulder.
  • (en) Ziegler, Gary R. Beyond. Machu Picchu; Lost City in the Clouds, Peruvian Times. http://www.peruviantimes.com/06/beyond-machu-picchu-choquequirao-lost-city-in-the-clouds/23519/
  • (en) Lee, Vincent R. (1997). Inca Choqek'iraw: New Work at a Long Known Site. Cortez, CO:Sixpac Manco Publications.

Choquequirao
Rawopaf debak
Wiks va Choquequirao rawaxo
DEBALA
Patecta Perua       
Winka La Convención
Maneka  13° 23′ 21" G-, 72° 52′ 57" T-
Welmot 18.10 km²
KIRA
Araya Inca
  Tuveli icde Izvopa 
Wiray va Choquequirao
Wiray va Apurimac weluska

Teza:IncaAraya